De Niaouli of Melaleuca quinquenervia is een boom uit de familie van de Myrtaceae, waartoe ook de tea tree, de muskaatboom en de guava behoren. Hij is afkomstig van de oostkust van Australië en van Nieuw-Caledonië.
Essentiële olie van Niaouli wordt verkregen uit de blaadjes en is bekend om zijn geneeskrachtige eigenschappen. Traditioneel wordt de olie gebruikt om infecties aan de ademhalingswegen te bestrijden zoals verkoudheid, rinitis, griep, keelontsteking of sinusitis, maar ook bij het behandelen van zona, windpokken, herpes aan de mond, alsook wonden, psoriasis en acne.
De olie is empirisch bekend als antibacterieel, schimmeldodend, antiviraal, huidstimulerend en aderontstoppend middel. De olie heeft ook een insectendodende en insectenwerende werking. De belangrijkste werkstoffen zijn 1,8-cineol en viridiflorol, die elk ongeveer 30% van de samenstelling van de essentiële olie vertegenwoordigen.
Essentiële olie van Niaouli vermindert de vorming van oedemen op de poten van ratten op dosis- en tijdsafhankelijke wijze. De olie heeft ook een pijnstillende en antipyretische werking. Bij een dosis van 1.800 mg/kg werkt ze even doeltreffend als 50 mg/kg lysine-acetylsalicylaat, een niet steroïde ontstekingsremmer. Deze werking wordt in verband gebracht met haar zuurstofhoudende bestanddelen die tot 82,76% van haar samenstelling vertegenwoordigen en die het vrijkomen van histamine via de mastocyten en de productie van 5-hydroxytriptamine verminderen. Deze twee substanties zijn verantwoordelijk voor de transsudatie van plasma, vasodilatatie en oedeemvorming. Essentiële olie van Niaouli remt eveneens de synthese van kinines die de vasculaire permeabiliteit verhogen en van prostaglandines die verantwoordelijk zijn voor de migratie van leukocyten naar de ontstoken zone.
De pijnstillende werking wordt verklaard door het blokkeren van de prikkeling van de afferente nociceptieve zenuwen, wat aan Niaouli een centrale pijnstillende werking verleent.
Essentiële olie van Niaouli doet de temperatuur aanzienlijk dalen. Deze antipyretische werking komt door het blokkeren van de productie van prostaglandines en door het desensibiliseren van de perifere nociceptoren (ACHA & al., 2019).
Een synergische werking tussen 1,8-cineol en chlorhexidine werd aangetoond tegen MRSA, S. Aureus vooral, maar ook E. Coli, K. Pneumoniae, E. Faecalis en C. Albicans. Dat wordt verklaard doordat 1,8-cineol inwerkt op het plasmamembraan van de bacteriën, op dezelfde manier als chlorhexidine (SIMSEK & al., 2017 ; TAVARES & al., 2020).
De antibacteriële werking van Niaouli berust op het feit dat het de bacterie omringt en isoleert, om zo het membraan te kunnen binnendringen. Het interfereert ook met de energiestofwisseling van de cel en veroorzaakt uiteindelijk lyse (TAVARES & al., 2020).
Essentiële olie van Niaouli heeft een dodende werking op de volwassen exemplaren van de Aedes aegypti, Aedes albopictus en Culex quinquefasciatus. In sommige gevallen bekomt men 100 % sterfte na 30 minuten contact bij een concentratie van 40 mg/ml. Er wordt ook een larvicide werking vastgesteld op de drie soorten, waarbij Culex quinquefasciatus het meest gevoelig blijkt (LEYVA & al., 2016).
In een andere studie uit 2010 heeft de olie een sterfte van meer dan 80 % veroorzaakt op de larven van Aedes aegypti. Deze werking wordt in verband gebracht met 1,8-cineol en met bestanddelen die in een lagere concentratie aanwezig zijn zoals (E)-nerolidol (PARK & al., 2010).
Essentiële olie van Niaouli vermengd met dipropyleenglycol heeft eveneens een repulsieve werking tegen Aedes aegypti. Onder laboratoriumvoorwaarden kan de afwerende werking tot 5 uren duren. Op het terrein is de afwerende werking minder lang en bereikt ze 1h30. Dit effect wordt voornamelijk bewerkstelligd door de combinatie van monoterpenen, waaronder 1,8-cineol, en sesquiterpenen, waaronder viridiflorol, die de twee belangrijkste bestanddelen van essentiële olie van Niaouli zijn. Daarnaast hebben de proefpersonen bij deze studie eveneens een therapeutische werking vastgesteld op wonden die werden veroorzaakt door oude insectensteken (LEYVA & al., 2012).
